Cyborium
- Temat
- Cyborium
- Współtwórca
- -
- Styl
- Renesans
- Data powstania
- 1551-1554
- Rodzaj
- Ołtarz cyborialny
- Materiał i technika
- Marmur czerwony i żółty, stiuk i alabaster, srebro, drewno złocone
- Wymiary
- Brak danych
- Sygnatury i napisy
- Kartusze: Factus cibus viatorum, Mors malis vita bonis
- Numer identyfikacyjny
- -
- Dział
- -
- Powiązania/analogie
- Nakrywająca tempietto kopułka z latarnią wyraźnie nawiązuje do sławnej kopuły katedry S. Maria del Fiore we Florencji, dzieła Filippa Bruneleschiego. (Walczak, Czyżewski, Kościół Mariacki w Krakowie. 800 lat historii, Kraków 2023)
- Właściciel
- Bazylika Mariacka w Krakowie
- Prawa autorskie
- Bazylika Mariacka w Krakowie
- Lokalizacja
- Nawa główna, strona południowa
- Opis
- Renesansowe cyborium w kształcie centralnej świątyni nadwieszonej na konsolach ponad mensą ołtarzową, zrealizowane zostało w latach 1551–1554 przez wybitnego włoskiego architekta i rzeźbiarza Giovanniego Marię Mosca, zwanego Padovano, na zamówienie Jerzego Pipana i Andrzeja Marstelli, z wykorzystaniem zapisu testamentowego Tomasza Penczbergera. O talencie i znaczeniu autora świadczy to, że przed przybyciem do Polski pracował m.in. przy dekoracji słynnej kaplicy św. Antoniego w bazylice Il Santo w Padwie. W Krakowie artysta zrealizował na zamówienie biskupa Piotra Tomickiego ołtarz eucharystyczny w katedrze. Cyborium Mariackie przewyższyło go zarówno rozmiarami, jak i rozbudowanym wystrojem rzeźbiarskim. Na podstawie ołtarza widnieje medalion z symbolizującym Jezusa barankiem paschalnym z chorągwią zmartwychwstania. Na ścianie frontowej w niszy ustawione jest adorowane przez parę aniołów tempietto, czyli okrągła miniaturowa świątynia wsparta na rozbudowanej podstawie, wykuta z alabastru i miejscami złocona. W górnej części nastawy ołtarzowej, w partii attyki rozmieszczono tonda z płaskorzeźbionymi w czerwonym marmurze popiersiami Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz królów starotestamentowych Dawida i Salomona oraz proroka Jeremiasza. Rzeźby te odznaczają się elegancją i doskonałym opracowaniem. Renesansowy ołtarz cyborialny został przekształcony w połowie XVIII w., kiedy jego ściany i podziały architektoniczne pokryto imitacją barwnych, czerwonych i zielonkawych marmurów oraz zwieńczono, otoczoną wolutowo zawiniętymi odcinkami przerwanych przyczółków z efektowną cebulastą kopułką. Z tego samego czasu pochodzą smukłe płomieniste wazony oraz kartusze z napisami: Factus cibus viatorum (Uczyniony jest posiłek wędrowcom), Mors malis vita bonis (Śmierć złym, życie dobrym), zaczerpnięte z łacińskiej sekwencji Lauda Sion Salvatorem napisanej przez św. Tomasza z Akwinu na uroczystość Bożego Ciała. W zbliżonym czasie zawieszono przed ołtarzem wielką rokokową lampę ze srebra, do dzisiaj płonącą na cześć Chrystusa ukrytego w Najświętszym Sakramencie. W predellę nastawy ołtarzowej wstawiono w 1762 r. malowany przez Łukasza Orłowskiego obraz ukazujący Chrystusa na krzyżu (wzorowanego na Mariackim krucyfiksie Wita Stwosza) adorowanego przez polskich świętych i błogosławionych. Alabastrowe tempietto pełni jedynie funkcję symboliczną, bowiem właściwe miejsce przechowywania Eucharystii znajduje się z boku, a wiodą do niego schody z balustradą z brązu i marmuru. Srebrne drzwiczki tabernakulum oznaczone są wyobrażeniem kielicha i osadzone w perspektywicznej niszy. Po bokach stoją figury, a powyżej dwa aniołki trzymające koronę, wszystkie z drewna złoconego.
